Informe sobre a flora e vexetación da fraga de Menáncaro, Serantes (Ferrol, A Coruña)

A fraga de Menáncaro está situada no val do río Aneiros ou río dá Sardiña, na parroquia de Serantes do concello de Ferrol.

O uso humano da zona está dedicada á explotación forestal, vivenda e prados, nun contorno moi humanizado.

A fraga é unha mostra de bosque potencial desenvolvido prácticamente desaparecido noutras zonas próximas. No concello de Ferrol estas manchas redúcense á ladera do monte da Graña e algunhas manchas en San Pedro de Leixa, Santa Cecilia e a de Menáncaro.

O valor principal da carvalleira é, a nivel local, a súa singularidade dada a ausencia de formacións de carvalleiras no concello salvo as mencionadas.

A unidade ecolóxica está formada por un bosque ripario que ocupa as marxes do río, unha zona da carvalleira que se imbricá coa aliseda riparia e zonas de prado húmido nas marxes do bosque ripario.

A carvalleira é a unidade climácica da zona, representada pola asociación Blechno spicanti-Quercetum roboris, un bosque atlántico húmido dominado por Quercus robur. A vegetación riparia está formada pola aliseda da asociación Valeriano pyrenaicae-Alnetum glutinosae.

Na zona da carvalleira atópanse un bon número de pés de puercus robur de gran porte, entre os maiores do concello de Ferrol e os maiores como rodal desta especie. Outras especies arbóreas que acompañan son algúns castiñeiros (Castanea sativa), Frangula alnus, Laurus nobilis e Pyrus cordata.

No sotobosque da carvalleira hai un tapiz constante de silvas (Rubus ulmifolius), hiedra (Hedera hibernica) e madreselva (Lonicera peryclimenum subsp. hispanica), ademais de zonas dominadas polas herbáceas como Holcus mollis, Brachypodium pinnatum, Pseudoarrhenatherum longifolium e o helecho macho (Pteridium aquilinum). Outras especies que acompañan o conxunto son Linuria triarnitophora, Omphalodes nitida ou Veronica serpyllifolia.

A alíseda riparia está formada por unha liña contínua de ameneiros (Alnus glutinosa), con salgueiros (Salix atrocinerea), carvallos e algúns freixos (Fraxinus excelsior) ademais doutras especies como Sambucus nigra. O chan de sotobosque está formado por diversas herbáceas como Lysimachia nemorum, Valeriana dioica, Anemone nemorosa, e diferentes especies de felgos entre as que destaca Dryopteris guanchica, a especie de maior interese e única localidade de Ferrol [1].

O prado húmido está formado por un contínuo de herbáceas higrófitas de gran porte como Oenanthe croccata, Angelica sylvestris, Iris pséudoácorus, Carex pendula, etc. Aquí destacamos a presenza de Juncus foliosus, única localidade da provincia da Coruña.

Entre as especies de interese hai que destacar a presenza de Dryopteris guanchica, un felgo relicto do terciario con presenza en Galiza, Asturias, Algeciras, Sintra e Macaronesia. Está considerada como "vulnerable" no borrador do listado de flora ameazada da Xunta de Galicia [2]. Os narcisos Narcissus triandrus e N. bulbocodium están incluídos no listado sinalado como especies "de interese especial" e ambos están presentes na zona.

O hábitat de maior interese é a aliseda riparia, baixo o epígrafe 91E0, considerada de interese prioritario segundo a D.G. XI da Unión Europea [3]. As outras comunidades inclúense nos prados húmidos con Molinia (código 6410) e bosques galaico-lusitanos con Quercus robur e Q. pyrenaica (código 9230).

En conxunto atopamos unha zona de gran interese polo menos a nivel local polo que recomendamos a conservación integral da zona e a ordenación dos recursos.

Referencias:

[1] FAGÚNDEZ, .T. 2003. Novidades provinciales da flora do término municipal de Ferrol (A Coruña, NON da Península Ibérica). Botanica complutensis 27: 71-75

[2] Xunta de Galicia, Consellería de Medio Ambiente. 2005. Catálogo Galego de Especies Ameazadas. Proxecto de decreto. Accesible en:
http://www.xunta.é/conselle/cma/GL/CMA05e/CGEAgalego.pdf

[3] Anónimo 1996. Interpretation manual of European Union Habitats. Buropean comission DG XI.

Informe realizado por:
Jaime Fagúndez
Biólogo n° colegiado 19028-X
Outubro de 2005